Żelazo

Żelazo jest pierwiastkiem chemicznym, stanowiącym jeden z mikroelementów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest najważniejszym składnikiem czerwonego barwnika krwi - hemoglobiny. Zapotrzebowanie człowieka na żelazo zależy od wieku, płci czy stanu organizmu więc dzienna norma waha się w szerokich granicach.

Funkcje żelaza

Ten pierwiastek stanowiący składnik licznych enzymów i białek, które biorą udział w procesach metabolicznych organizmu. W ludzkim ustroju pełni wiele zasadniczych funkcji, do najważniejszych należą:

udział w wytwarzaniu hemoglobiny i niektórych enzymów,
niezbędne w procesach oddychania komórkowego,
wspomaga wątrobę i odporność organizmu,
bierze udział w syntezie DNA.

Skutki niedoboru żelaza

Zbyt mała ilość żelaza może być bardzo groźna dla zdrowia człowieka ponieważ stanowi ono istotny czynnik wytwarzania hemoglobiny. Niedobór żelaza może skutkować takimi objawami jak:

osłabienie, drażliwość, apatia, anemia,
utrudniona koncentracja, uczucie duszności, zawroty głowy,
bladość cery, wypadanie włosów,
przyspieszenie rytmu serca,
osłabienie odporności,
pogorszenie koordynacji ruchowej oraz wzrokowej.

Niedobory pojawiają się przede wszystkim w stanach zwiększonego zapotrzebowania, przy zaburzeniach wchłaniania lub zbyt dużym wydalaniu tego pierwiastka.W takich sytuacjach wprowadzana jest suplementacja preparatami żelaza. Stosuje się to przede wszystkim:

u osób, które przeszły zabiegi operacyjne z dużą utratą krwi,
u kobiet ciężarnych i karmiących,
u osób z krwawieniami z układu pokarmowego lub dróg rodnych,
u dzieci po konflikcie serologicznym,
u wcześniaków,
u osób z zaburzonym wchłanianiem żelaza.

Objawy nadmiaru żelaza

W większości sytuacji ludzki organizm bardzo dobrze radzi sobie z regulacją poziomu składników odżywczych, jednak zdarzają się przypadki, w których może dojść do schorzenia powiązanego z nadmiarem żelaza w organizmie nazwanego homochromatozą. Duża ilość soli żelaza (II) może być toksyczna, natomiast sole żelaza (III-VI) nie są szkodliwe, ponieważ się nie wchłaniają. W wyniku przedawkowania żelaza mogą pojawić się takie objawy jak:

zaparcia,
miażdżyca i choroby serca,
przyśpieszenie procesów starzenia się,
nowotwory (głównie rak odbytnicy).

Dzienne zapotrzebowanie na żelazo:

dzieci (1 - 9 lata) - 10 [mg],
dziewczyny (10 - 18 lat) - od 16 do 17 [mg],
chłopcy (10 - 18 lat) - od 14 do 15 [mg],
kobiety - 18 [mg],
II połowa ciąży - 26 [mg] i kobiety karmiące - 20 [mg],
mężczyźni - 15 [mg].

Źródła żelaza:

Organizm jest w stanie przyswoić jedynie 10% żelaza, które jest dostarczane wraz z pożywieniem. Najlepiej przyswajalne żelazno (około 20%) znajdziemy w żółtkach jaj, wątrobie, płuckach, czerwonym mięsie, kaszankach. Trudniej przyswajalne (około 5%) jest żelazo z produktów roślinnych - sok z pokrzywy, fasola, brokuły, groch, szpinak, orzechy, orzechy, fasola, melasa, suszone brzoskwinie, owsianka

Suplementacja: Najlepiej przyswajalna jest forma żelaza organicznego, która nie powoduje zaparć ani wrażliwości osobniczej. W wielu preparatach witaminowych i mineralnych występuje siarczan żelaza-nieorganiczny związek żelaza, który niszczy Wit.E. Należy pamiętać że takie preparaty żelaza i witaminy E mogą być przyjmowane w odstępach przynajmniej ośmiu godzin.

Do najczęściej używanych związków organicznych żelaza należą: glukonian, fumeran, cytrynian i peptonian żelaza. Są stosowane w różnych dawkach najczęściej 320 mg. Nie neutralizują Wit. E.

Czynniki szkodliwe: fosfoproteiny jajka oraz fityniany w ziarenkach pszenicy obniżają stopień przyswajalności żelaza w organizmie.

Rady:

Kobiety stosujące suplementy Wit. E powinny przyjmować żelazo w postaci organicznej, aby zapobiec unieczynnianiu tej witaminy.
Osoby długo przyjmujące lek przeciwzapalny Metindol albo aspirynę kilkakrotnie w ciągu dnia wymagają większego spożycia żelaza.
Ludzie wypijający duże ilości kawy lub herbaty powinni być świadomi, że zawarte w tych napojach substancje mogą utrudnić wchłanianie żelaza.
Kobiety w ciąży nie powinny decydować się na suplementy witamin i żelaza bez porady lekarskiej. Przyjmowanie dużych ilości żelaza może być niekorzystne dla rozwijającego się płodu i ujawnić się później w postaci hemochromatozy u dziecka.

Fakty

składnik mineralny niezbędny do życia, konieczny do wytwarzania hemoglobiny wchodzącej w skład krwinek czerwonych, mioglobiny (będącej czerwonym pigmentem mięśni) i innych enzymów
żelazo i wapń to dwa składniki mineralne, których największe niedobory stwierdza się wśród Polaków
tylko 8% z ogólnej ilości spożywanego żelaza jest wchłaniane i przekazywane do krwi
w organizmie człowieka ważącego około 70 kg. żelazo występuje w ilości około 4 g. głównym odbiorcą żelaza jest hemoglobina zawarta w krwinkach czerwonych, które rozpadają się co 120 dni, ponadto żelazo występuje w związkach z białkiem jako ferrytyna oraz w tkankach w postaci mioglobiny
dzienne zapotrzebowanie w diecie osób dorosłych oraz matek karmiących wynosi 10-15 mg. jedynie dla kobiet w ciąży proponuje się normę 30 mg.
w ciągu miesiąca kobiety tracą prawie dwukrotnie więcej żelaza niż mężczyźni
miedź, kobalt, mangan i Wit. C są niezbędne do wchłaniania żelaza
żelazo jest konieczne do prawidłowego metabolizmu witamin z grupy B